HỌC THÊM CÓ THẬT SỰ HIỆU QUẢ? 1 GÓC NHÌN KHÁCH QUAN DÀNH CHO HỌC SINH – PHỤ HUYNH

Trong nhiều năm qua, học thêm đã trở thành một phần quen thuộc trong đời sống của học sinh Việt Nam. Ở hầu hết các cấp học, từ tiểu học đến THPT, hình ảnh các lớp phụ đạo buổi tối, cuối tuần hay các khóa bồi dưỡng kiến thức đã không còn xa lạ. Nhiều phụ huynh tin rằng hình thức học bổ trợ này là cách tốt nhất để con cải thiện điểm số, tăng cơ hội vào trường top; trong khi nhiều học sinh lại cảm thấy áp lực vì lịch học dày đặc. Vậy việc học ngoài giờ có thật sự hiệu quả hay chỉ gây thêm mệt mỏi?

Để trả lời câu hỏi này một cách thỏa đáng, chúng ta cần một góc nhìn khách quan, cân bằng giữa lợi ích, hạn chế và thực tế học đường.

1. Bản Chất Của Học Thêm & Nguyên Nhân Sự Phát Triển Mạnh Mẽ

1.1 Khái niệm về các lớp học bổ trợ kiến thức

“Học thêm” là thuật ngữ quen thuộc trong hệ thống giáo dục Việt Nam, dùng để chỉ việc học sinh tham gia các lớp học ngoài giờ chính khóa. Những lớp học này có thể diễn ra tại trường, nhà giáo viên, trung tâm, hoặc phổ biến nhất hiện nay là hình thức học thêm online qua các nền tảng trực tuyến như Zoom/Google Meet.

Mục đích chính của việc học thêm rất đa dạng và thường hướng đến kết quả cụ thể:

• Củng cố nền tảng: Ôn tập lại kiến thức đã học trên lớp để lấp lỗ hổng.

• Mục tiêu thi cử: Luyện thi vào 6, vào 10, vào đại học, hay các kỳ thi học sinh giỏi, thi đánh giá năng lực, hoặc thi chứng chỉ quốc tế.

• Nâng cao và vượt trước: Học kiến thức nâng cao, chuyên sâu hoặc học vượt trước chương trình để giảm áp lực năm học chính khóa.

Nói ngắn gọn, học thêm là hình thức học bổ trợ, giúp học sinh có thêm thời gian được giải thích kỹ hơn, luyện bài nhiều hơn và tiếp cận kiến thức một cách từ tốn hoặc sâu sắc hơn, tùy thuộc vào nhu cầu và mục tiêu cá nhân của người học.

1.2 Tại sao nhu cầu học thêm phát triển mạnh?

Việc học thêm không phải ngẫu nhiên trở thành “trào lưu” phổ biến trong nhiều năm qua. Dưới đây là những nguyên nhân chính khiến học sinh ngày càng tham gia nhiều lớp học bổ trợ hơn:

1.2.1 Áp lực thi cử ngày càng tăng cao

Tại Việt Nam, thi cử vẫn là yếu tố then chốt quyết định tương lai học tập và nghề nghiệp. Chỉ một bài thi có thể ảnh hưởng đến:

• Việc đậu hay rớt trường cấp 3 mong muốn (nhất là trường chuyên, trường top đầu).

• Cơ hội vào trường đại học top, quyết định ngành nghề trong tương lai.

• Khả năng cạnh tranh học bổng và cơ hội du học.

• Sự kỳ vọng rất lớn từ gia đình, dòng họ.

Vì vậy, phụ huynh và học sinh tin rằng việc học thêm giúp tăng lợi thế cạnh tranh, tối ưu hóa điểm số và giảm thiểu rủi ro thi trượt.

1.2.2 Chương trình học chính khóa quá nặng và tốc độ nhanh

Mặc dù Bộ Giáo dục & Đào tạo đã có những nỗ lực đổi mới, thời lượng học chính khóa vẫn có hạn, nhưng:

• Lượng kiến thức mỗi môn học lớn.

• Tốc độ giảng dạy của một số môn đi quá nhanh để kịp tiến độ chương trình.

• Giáo viên không phải lúc nào cũng có đủ thời gian giảng kỹ mọi phần.

Học sinh dễ bị “hổng” kiến thức dù chỉ vài buổi mất tập trung. Khi đó, lớp học thêm trở thành “phao cứu sinh” để các em có không gian và thời gian củng cố lại những gì đã lỡ.

1.2.3 Sĩ số lớp học chính khóa quá đông

Tại nhiều trường, sĩ số lớp học lên đến 40–50 học sinh/lớp. Ở môi trường như vậy, giáo viên khó có thể:

• Theo sát tiến độ và hiểu biết của từng học sinh.

• Dành thời gian trả lời chi tiết mọi câu hỏi.

• Phát hiện và hỗ trợ kịp thời những học sinh yếu.

Trong khi đó, lớp học thêm thường nhỏ hơn, chỉ 10–20 học sinh, nên thầy cô có thể giảng chậm lại, giải thích chi tiết hơn và cá nhân hóa hơn, đây là yếu tố thu hút phụ huynh.

1.2.4 Tâm lý xã hội: “Sợ con thua kém”

Đây là nguyên nhân phổ biến và đôi khi là động lực tiêu cực. Khi bạn bè quanh mình đều đi học thêm, phụ huynh nghe hàng xóm, đồng nghiệp nói về việc đầu tư cho con học, họ dễ nảy sinh tâm lý sợ con mình bị “tụt lại phía sau”.

Học thêm từ đó trở thành một “chuẩn mực” ngầm, không học thì cảm thấy thiếu và lo lắng. Tâm lý đám đông vô tình đẩy nhiều học sinh vào lịch học dày đặc, dù các em chưa chắc đã cần đến nó.

1.2.5 Phụ huynh bận rộn không thể kèm con học

Thời gian của phụ huynh ngày càng bị giới hạn bởi công việc, tăng ca, và các trách nhiệm gia đình. Trong khi đó, nội dung học ngày càng khó và đổi mới liên tục (ví dụ: chương trình STEM, các phương pháp mới).

Do đó, các lớp học thêm trở thành giải pháp phù hợp để đảm bảo con vẫn có người hướng dẫn, giúp con duy trì tinh thần học tập và giảm áp lực dạy con tại nhà.

1.2.6 Giáo viên giỏi mở lớp riêng và thu hút đông học sinh

Nhiều giáo viên nổi tiếng có phương pháp giảng dạy:

• Dễ hiểu, dễ nhớ, có hệ thống.

• Cung cấp mẹo làm bài nhanh, hiệu quả cao.

• Có bộ đề luyện thi chất lượng, sát với đề thi thật.

Những lớp học thêm của các thầy cô giỏi này trở thành lựa chọn hàng đầu, thậm chí là điều kiện tiên quyết cho học sinh thi chuyên hay thi đại học vào các trường top.

2. Lợi Ích Thực Sự Của Học Thêm – Khi Nào Học Thêm Mang Lại Hiệu Quả Tối Ưu?

Dưới đây là những lợi ích rõ ràng mà các lớp học phụ đạo mang lại nếu học sinh và phụ huynh xác định đúng cách, đúng mục tiêu.

2.1 Học thêm giúp hiểu bài sâu hơn và làm chủ kiến thức

Ở lớp chính khóa, giáo viên có thể bị áp lực thời gian nên không thể giảng đi giảng lại nhiều lần hay trả lời toàn bộ câu hỏi.

Nhưng khi tham gia học thêm:

• Được giải thích cặn kẽ: Giáo viên có thời gian giải thích từng bước, phân tích lỗi sai và hướng dẫn học sinh làm bài tập theo tốc độ riêng.

• Hệ thống hóa kiến thức: Các lớp học thêm thường có giáo trình được thiết kế lại theo chuyên đề, giúp học sinh dễ dàng hệ thống hóa kiến thức từ cơ bản đến nâng cao.

• Luyện tập đa dạng: Học sinh được luyện tập thêm nhiều dạng bài tập khác nhau mà trong sách giáo khoa không có, giúp hiểu bài sâu hơn và ghi nhớ lâu hơn.

2.2 Tăng tính kỷ luật và duy trì thói quen học tập

Nhiều học sinh, đặc biệt là ở lứa tuổi dậy thì, dễ bị phân tâm khi học một mình tại nhà (dùng điện thoại, mất tập trung).

Việc tham gia lớp học thêm giúp các em:

• Có lịch học ổn định: Tạo ra một “cái khung” kỷ luật, buộc các em phải cam kết thời gian học.

• Môi trường nghiêm túc: Học trong môi trường có thầy cô giám sát và bạn bè cùng học giúp giảm xao nhãng.

• Dễ hoàn thành bài tập: Giáo viên học thêm thường giao bài tập về nhà và kiểm tra nghiêm ngặt, giúp học sinh duy trì thói quen học tập liên tục.

2.3 Luyện thi chuyên sâu – Lợi ích lớn nhất của việc học thêm

Hầu hết học sinh tìm đến học thêm là vì mục tiêu thi cử cụ thể. Các lớp luyện thi có tính chuyên môn hóa cao, thường có:

• Bộ đề sát với cấu trúc: Giáo viên học thêm có kinh nghiệm thường biên soạn bộ đề phù hợp với cấu trúc đề thi chính thức của các trường.

• Kỹ năng làm bài thi: Học sinh được giải thích kỹ hướng làm bài, mẹo tránh sai lầm và cách phân bổ thời gian hợp lý cho từng dạng bài thi.

• Rèn tốc độ: Việc làm đề liên tục trong môi trường giả lập kỳ thi giúp học sinh rèn được tốc độ và tâm lý làm bài thi vững vàng.

2.4 Xây dựng nền tảng vững chắc cho học sinh mất căn bản

Đối với học sinh đã bị mất căn bản ở một môn học nào đó, học thêm là cứu cánh quan trọng.

• Tái thiết kiến thức: Giáo viên học thêm thường dành thời gian để ôn lại kiến thức từ đầu, lấp lại những phần học sinh bị “mất gốc”.

• Tạo sự kết nối: Giúp học sinh cảm thấy tự tin hơn, không còn “mịt mờ” khi vào tiết học chính khóa, từ đó tạo động lực để tiếp thu kiến thức mới.

2.5 Môi trường học thêm thường tích cực và chọn lọc hơn

Ở nhiều trung tâm uy tín hoặc lớp học thêm chất lượng:

• Sĩ số được kiểm soát, giáo viên tận tâm.

• Tài liệu được chọn lọc và cập nhật liên tục.

• Bạn bè đều là những người có mục tiêu học tập rõ ràng.

Điều này tạo nên môi trường học tập tích cực, thúc đẩy động lực và khát vọng vươn lên cho học sinh.

3. Mặt Trái Của Việc Học Thêm – Những Rủi Ro Cần Cân Nhắc

Dù có nhiều lợi ích, học thêm không phải là liều thuốc bách bệnh. Nếu không được kiểm soát, nó có thể gây ra những hậu quả tiêu cực.

3.1 Học thêm quá nhiều dẫn đến kiệt sức và quá tải

Đây là mặt trái lớn nhất. Một lịch học phổ biến hiện nay: Sáng học chính khóa, Chiều học chính khóa/CLB, Tối 1–2 lớp học thêm, Cuối tuần học kín cả ngày.

Hậu quả của việc học quá tải là rất rõ ràng:

• Mệt mỏi và mất ngủ: Giảm chất lượng giấc ngủ, không có thời gian phục hồi năng lượng.

• Giảm khả năng ghi nhớ: Bộ não bị quá tải thông tin, dẫn đến việc tiếp thu kiến thức bị kém hiệu quả, thậm chí là chán học.

• Mất thời gian phát triển kỹ năng mềm: Không còn thời gian cho hoạt động thể thao, giải trí, giao tiếp xã hội, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện.

Việc học thêm quá nhiều làm đảo ngược mục tiêu ban đầu, thay vì giúp đỡ, lại tạo ra sự căng thẳng không cần thiết.

3.2 Chất lượng lớp học không đồng đều và thiếu cá nhân hóa

Thị trường học thêm rất đa dạng nhưng chất lượng lại không được kiểm soát đồng đều:

• Nhiều lớp học thêm quá đông, không khác gì lớp chính khóa.

• Phương pháp dạy cũ kỹ, chỉ chạy theo chương trình mà không có sự đột phá.

• Thiếu phương pháp cá nhân hóa, không quan tâm đến tốc độ của từng học sinh.

Điều này khiến việc học thêm trở thành sự lãng phí cả về thời gian và chi phí.

3.3 Phụ thuộc vào giáo viên – Suy giảm kỹ năng tự học

Một mặt trái nguy hiểm là sự phụ thuộc. Học sinh quen với việc được thầy cô học thêm chuẩn bị sẵn mọi kiến thức, mọi dạng bài.

Sau một thời gian dài:

• Học sinh chỉ biết học khi có người hướng dẫn.

• Không tự tìm hiểu, không tự hệ thống hóa kiến thức.

• Mất đi khả năng tự giải quyết bài khó và tự nghiên cứu.

Kỹ năng tự học – yếu tố sống còn cho thành công ở đại học và trong công việc – bị suy giảm nghiêm trọng.

3.4 Chi phí học thêm ngày càng tăng – Áp lực tài chính

Chi phí cho các lớp học thêm chất lượng hiện nay là một khoản đầu tư lớn. Nhiều gia đình phải cắt giảm chi tiêu khác để đảm bảo con có thể theo học, tạo ra áp lực tài chính không hề nhỏ. Việc cân nhắc giữa chi phí và hiệu quả đầu tư là hết sức cần thiết.

3.5 Học thêm sai thời điểm hoặc sai mục đích

Không phải lúc nào học thêm cũng đúng. Ví dụ:

• Trẻ lớp 1–2 bị ép học thêm trước chương trình quá nhiều, dẫn đến mất đi hứng thú học tập sớm.

• Học sinh đang mệt mỏi nhưng vẫn bị bắt học thêm sẽ càng stress và kém hiệu quả.

Điều quan trọng là phải chọn đúng môn và đúng thời điểm để việc học thêm phát huy tác dụng.

4. Lời Khuyên Khách Quan: Phụ Huynh Nên Cho Con Học Thêm Khi Nào?

Để đảm bảo việc học thêm thực sự hiệu quả, phụ huynh cần dựa trên những tiêu chí sau:

4.1 Khi con thật sự cần và có mục tiêu rõ ràng

Học thêm không nên là một lựa chọn mặc định hay theo phong trào. Chỉ nên cân nhắc nếu học sinh có một trong các dấu hiệu sau:

• Học trên lớp không theo kịp bài, bị mất căn bản rõ rệt.

• Điểm kiểm tra thấp hoặc không đạt yêu cầu.

• Chuẩn bị cho một kỳ thi quan trọng có tính cạnh tranh cao (thi vào 10, thi đại học).

• Đã tự nguyện muốn học thêm để nâng cao kiến thức.

4.2 Lựa chọn chất lượng hơn số lượng

Thay vì đăng ký cho con học 5–6 môn/tuần, hãy tập trung vào 1–2 môn học thêm chất lượng nhất mà con đang yếu hoặc cần bứt phá. Phụ huynh nên:

• Nghiên cứu kỹ phương pháp giảng dạy, uy tín của giáo viên.

• Hỏi ý kiến các phụ huynh đi trước về hiệu quả thực tế của lớp học thêm đó.

4.3 Đảm bảo sự cân bằng về thời gian và sức khỏe

Đây là nguyên tắc vàng. Nếu lịch học đã quá dày, hãy giảm bớt. Một buổi học có hiệu quả bằng một tuần học mệt mỏi. Phụ huynh phải đảm bảo con có đủ thời gian nghỉ ngơi, vui chơi, và tham gia các hoạt động ngoại khóa. Học thêm phải phục vụ cuộc sống, chứ không phải chiếm đoạt nó.

5. Tự Học Mới Là Gốc Rễ, Học Thêm Chỉ Là Công Cụ Bổ Trợ

Dù học thêm nhiều đến đâu, tự học vẫn là yếu tố quyết định sự thành công lâu dài.

5.1 Tầm quan trọng của Tự Học

Tự học giúp:

• Ghi nhớ lâu dài: Quá trình tự tìm tòi, hệ thống hóa kiến thức giúp não bộ ghi nhớ sâu sắc hơn.

• Phát triển tư duy: Rèn luyện khả năng giải quyết vấn đề, tự tìm ra hướng đi mà không cần sự trợ giúp ngay lập tức.

• Làm chủ bản thân: Xây dựng sự tự tin và khả năng làm việc độc lập – kỹ năng cốt lõi trong mọi môi trường học tập và làm việc chuyên nghiệp.

5.2 Công thức tối ưu: Học thêm + Tự học

Mô hình hiệu quả nhất là sự kết hợp hài hòa:

• Học thêm: Đóng vai trò là người hướng dẫn, giải thích những phần khó, cung cấp bộ đề chất lượng.

• Tự học: Là quá trình tự rèn luyện, tự ghi nhớ, tự hoàn thiện và áp dụng kiến thức.

Nếu không có Tự Học, thì dù đi học thêm nhiều đến đâu, kiến thức cũng sẽ không bám rễ.

6. Kết Luận: Học Thêm Có Thật Sự Hiệu Quả?

Vậy học thêm có thật sự hiệu quả?

Câu trả lời là: Có – nhưng với điều kiện.

Học thêm không phải giải pháp duy nhất, cũng không phải giải pháp bắt buộc. Nó chỉ hiệu quả khi:

• Học sinh thật sự có nhu cầu và động lực.

• Lớp học được lựa chọn kỹ lưỡng, đảm bảo chất lượng.

• Lịch học không gây quá tải, có sự cân bằng với thời gian nghỉ ngơi.

• Có sự kết hợp chặt chẽ với quá trình tự học chủ động của học sinh.

Ngược lại, nếu việc học thêm diễn ra theo kiểu ép buộc, không mục tiêu, hoặc theo phong trào, thì việc này không chỉ không hiệu quả mà còn gây hại nghiêm trọng đến tâm lý và sức khỏe của học sinh.

Đến cuối cùng, điều quan trọng nhất không phải là con bạn học thêm bao nhiêu lớp, mà là con có hiểu bài, có thích học, và có phát triển tư duy một cách toàn diện hay không

>>> Bạn có thể tham khảo: https://thanhnien.vn/day-them-hoc-them-la-nhu-cau-co-that-van-de-la-quan-ly-ra-sao-185241128110149705.htm